Na cmentarzu prawosławnym przy ul. Lipowej znajduje się cerkiew, która jest świątynią filialną parafii katedralnej pw. Przemienienia Pańskiego.
Fundatorem cerkwi cmentarnej był Andrzej Dejkun, prezes lubelskiej izby skarbowej i jednocześnie członek komitetu, opiekującego się cmentarzem prawosławnym. Pragnął on poprzez budowę świątyni uczcić pamięć zmarłej żony. Autorem projektu był inżynier Grigorij Arytonow.
Cerkiew wznoszona była w latach 1902−1903. Reprezentuje styl bizantyjsko-rosyjski w wariancie moskiewsko-jarosławskim (neoruskim). Ma układ jednonawowy z prezbiterium zamkniętym półkolista absydą. Jest to budowla pięciokopułowa, trójdzielna, z dzwonnicą położoną nad przedsionkiem. Wraz z zespołem cmentarzy przy ul. Lipowej i ul. Białej figuruje w rejestrze zabytków województwa lubelskiego pod numerem A/889.
W katakumbach świątyni spoczywa ciało fundatora i jego małżonki Marii oraz gubernatora lubelskiego Włodzimierza Tchorżewskiego.
Cerkiew cmentarna ma dwie kondygnacje:
- kondygnacja górna pw. Świętych Niewiast Niosących Wonności do Grobu Chrystusa,
- kondygnacja dolna pw. św. Proroka Eliasza.
W Kościele Prawosławnym dniem szczególnej pamięci o zmarłych jest sobota, stąd też w cerkwi cmentarnej w każdą sobotę o g. 9 odbywa się Święta Liturgia oraz specjalne nabożeństwo za zmarłych - Panichida. Modlitwom za zmarłych przeznaczone są tu także Wieczernia i Akatyst o darowanie odpoczynku zmarłym, sprawowane w każdą pierwszą niedzielę miesiąca - rozpoczęcie o g. 17.
W cerkwi obchodzone są święta patronalne obu kondygnacji: Świętych Niewiast Niosących Wonności do Grobu Chrystusa - w III Niedzielę po Wielkanocy oraz Świętego Proroka Eliasza - dnia 20. lipca. Od roku 2017, kiedy to ukończono rewitalizację górnej kondygnacji cerkwi, szczególnie uroczyście, z licznym udziałem Hierarchii duchownej, obchodzony jest Paschalny Poniedziałek (Drugi dzień Wielkiego Paschalnego Tygodnia) jako święto o dużym znaczeniu eschatologicznym.
Oprócz powyższych okoliczności duchowni i wierni świeccy gromadzą się w cerkwi z okazji niektórych mniejszych obchodów kalendarza liturgicznego, zwłaszcza tych, które poświęcone są modlitwom za zmarłych. Należą do nich:
- Sobota Rodzicielska przed Niedzielą o Sądzie Ostatecznym,
- Wspomnienie zmarłych obchodzone w sobotę 2-go, 3-go i 4-go tygodnia Wielkiego Postu,
- Radonica - wtorek Tygodnia Antypaschy (w praktyce przenoszone na Niedzielę Antypaschy),
- Sobota Rodzicielska przed świętem Pięćdziesiątnicy,
- Sobota Rodzicielska przed dniem św. Dymitra, którego pamięć przypada 20 listopada (dymitriewska).
Plan wszystkich obchodów (podział nabożeństw pomiędzy katedrę i świątynię filialną) jest na bieżąco aktualizowany na oficjalnej stronie Prawosławnej Diecezji Lubelsko-Chełmskiej, w dziale opisującym parafię katedralną (kliknij tutaj). Zapoznając się z harmonogramem należy pamiętać, że w Diecezji Lubelsko-Chełmskiej stosowany jest zarówno stary, jak i nowy styl kalendarza liturgicznego.
Duchowni i wierni świeccy Kościoła prawosławnego włączają się także w modlitwę ekumeniczną, która od początku wieku corocznie sprawowana jest na cmentarzach wyznaniowych przy ul. Lipowej dnia 1. listopada. W Kościele katolickim przypada wówczas Uroczystość Wszystkich Świętych. Dzień ten w Kościele Ewangelicko-Augsburskim przeżywany jest jako Pamiątka Umarłych, co ściśle koresponduje z katolickim Wspomnieniem Wszystkich Wiernych Zmarłych (Dniem Zadusznym), przypadającym na 2. listopada. Również w lubelskiej parafii prawosławnej, zgodnie z regionalną tradycją, dni 1. i 2. listopada obchodzone są jako czas szczególnej pamięci i modlitwy za zmarłych.
Uroczystość rozpoczyna się w Kościele Rektoralnym pw. Wszystkich Świętych na terenie cmentarza katolickiego. Mszy świętej przewodniczy biskup, a koncelebrują ją duchowni, reprezentujący m.in. parafię pw. Nawrócenia św. Pawła Apostoła, na terenie której znajduje się kościół. W Eucharystii licznie uczestniczą też osoby konsekrowane ze zgromadzeń oraz instytutów, których zmarli bracia i siostry spoczywają na tutejszym cmentarzu. Po liturgii katolickiej formuje się ekumeniczna procesja, która zdąża do cerkwi, wznosząc modlitwy przy stacjach: katolickiej (przy grobie księdza biskupa Wincentego à Paulo Pieńkowskiego), polskokatolickiej (przy grobowcu Powstańców Styczniowych), mariawickiej (przy mogile więźniów Zamku Lubelskiego) i luterańskiej (na terenie Cmentarza Ewangelicko-Augsburskiego). Przed cerkwią następuje Panichida oraz uroczyste błogosławieństwo zebranych chrześcijan. Po nim jest możliwość indywidualnej modlitwy w górnej cerkwi.
Ważnym wydarzeniem dla lubelskiej parafii oraz cmentarza prawosławnego był przeprowadzony w latach 2013-2016 proces kompleksowej rewitalizacji, na który złożyło się odnowienie cmentarza i cerkwi oraz położenie polichromii w górnej kondygnacji świątyni.
Prace remontowe cmentarza i cerkwi prowadzone były w ramach projektu Regionalnego Programu Operacyjnego, na którego fundusze zostały przyznane przez Urząd Marszałkowski Województwa Lubelskiego przy dofinansowaniu ze środków Unii Europejskiej oraz wsparciu działającej przy diecezji Fundacji Dialog Narodów. W ramach rekonstrukcji cerkwi wykonano jej elektryfikację oraz oczyszczono i odnowiono elewację (szczegółowy zakres prac podany jest tutaj). Na przełomie lat 2016 i 2017 w górnej kondygnacji położono polichromie o bogatej symbolice paschalno-eschatologicznej. Uwieńczeniem prac rewitalizacyjnych oraz zdobniczych była uroczysta konsekracja górnej kondygnacji, które odbyła się trzeciego dnia Tygodnia Paschalnego, 17. kwietnia 2017 r. (link do fotorelacji znajduje się poniżej).
Historia cerkwi oraz opis symboliki wspaniałych polichromii znajduje się w przygotowaniu. Tymczasem zapraszam do obejrzenia zdjęć, przedstawiających zarówno samą cerkiew, jak i odbywające się w niej nabożeństwa. Podział fotografii uwzględnia stan zarówno przed, jak i po rewitalizacji świątyni.
Niestety zdjęcia nie oddają feerii barw polichromii, dlatego zachęcam do osobistego nawiedzenia świątyni (koniecznie po sprawdzeniu planu nabożeństw na podanej powyżej stronie diecezji).
ZDJĘCIA
I.1. CERKIEW ZEWNĄTRZ PRZED REWITALIZACJĄ:
Kliknij TUTAJ.
I.2. CERKIEW ZEWNĄTRZ PO REWITALIZACJI:
Kliknij TUTAJ.
II.1.a. GÓRNA KONDYGNACJA PRZED REWITALIZACJĄ:
Kliknij TUTAJ.
II.1.b. NABOŻEŃSTWA W GÓRNEJ KONDYGNACJI PRZED REWITALIZACJĄ:
* Poniedziałek Paschy (Drugi dzień Wielkiego Paschalnego Tygodni) dn. 2.V.2016 r. - kliknij TUTAJ.
* Sobota Paschy dn. 7.V.2016 r. - Św. Liturgia i rozdanie Artosu - kliknij TUTAJ.
* Wieczernia i Akatyst za zmarłych dn. 5.VI.2016 r. - kliknij TUTAJ.
* Wieczernia i Akatyst za zmarłych dn. 3.VII.2016 r. - kliknij TUTAJ.
II.2.a GÓRNA KONDYGNACJA PO REWITALIZACJI:
Kliknij TUTAJ.
II.2.b. NABOŻEŃSTWA W GÓRNEJ KONDYGNACJI PO REWITALIZACJI:
* Poniedziałek Paschy dn. 17.IV.2017 r. - kliknij TUTAJ.
* Wtorek Paschy dn. 18.IV.2017 r. - rekonsekracja górnej cerkwi - kliknij TUTAJ.
* Sobota Paschy dn. 22.IV.2017 r. - Święta Liturgia i rozdanie Artosu - kliknij TUTAJ.
* Wtorek Paschy dn. 10.IV.2018 r. - kliknij TUTAJ.
* Sobota Paschy dn. 14.IV.2018 r. - Święta liturgia i rozdanie Artosu - kliknij TUTAJ.
* Święta Liturgia i Panichida dn. 2.XI.2018 r. - Kliknij TUTAJ.
III.1.a. DOLNA KONDYGNACJA:
Kliknij TUTAJ.
III.1.b. NABOŻEŃSTWA W DOLNEJ KONDYGNACJI:
* Święto Proroka Eliasza dn. 20.VII.2016 r. - kliknij TUTAJ.
* Święto Proroka Eliasza dn. 20.VII.2018 r. - kliknij TUTAJ.
IV. NABOŻEŃSTWA W RAMACH MODLITWY EKUMENICZNEJ:
dn. 1.XI.2013 r. - kliknij TUTAJ.
dn. 1.XI.2014 r. - kliknij TUTAJ.
dn. 1. i 2. listopada 2015 r. - kliknij TUTAJ.
dn. 1.XI.2016 r. - kliknij TUTAJ.
dn. 1.XI.2017 r. - kliknij TUTAJ.
dn. 1.XI.2018 r. - kliknij TUTAJ.