W Kościele katolickim
jest możliwość odprawienia pogrzebu
dziecka zmarłego przed urodzeniem -
- p. Kodeks Prawa Kanonicznego, Kan. 1183, § 2.
Możliwość odprawienia pogrzebu kościelnego
NIE ZALEŻY od tego,
na jakim etapie ciąży nastąpiła śmierć dziecka.
Pogrzeb kościelny dziecka zmarłego przed urodzeniem
powinien mieć formę Mszy świętej -
- p. Instrukcje biskupów w sprawie pogrzebu dzieci
zmarłych przed urodzeniem.
Poniżej podaję najważniejsze dokumenty Kościoła katolickiego,
dotyczące pogrzebu dziecka zmarłego przed urodzeniem.
Wśród nich - dokumenty wskazane we wstępie.
Jeśli Rodzice pragną zorganizować pełny pogrzeb kościelny swojego Dziecka,
a Ksiądz w ich parafii nie zna tych przepisów,
mogą poprosić o pomoc Duszpasterzy
z adresów poleconych na sąsiedniej podstronie
("Pomoc w Lublinie").
KATECHIZM KOŚCIOŁA KATOLICKIEGO
Pallottinum, Poznań 1994
Punkt 1261. Jeśli chodzi o dzieci zmarłe bez chrztu, Kościół może tylko polecać je miłosierdziu Bożemu, jak czyni to podczas przeznaczonego dla nich obrzędu pogrzebu. Istotnie, wielkie miłosierdzie Boga, który pragnie, by wszyscy ludzie zostali zbawieni (Por. 1 Tm 2, 4). i miłość Jezusa do dzieci, która kazała Mu powiedzieć: "Pozwólcie dzieciom przychodzić do Mnie, nie przeszkadzajcie im" (Mk 10,14), pozwalają nam mieć nadzieję, że istnieje jakaś droga zbawienia dla dzieci zmarłych bez chrztu. Tym bardziej naglące jest wezwanie Kościoła, by nie przeszkadzać małym dzieciom przyjść do Chrystusa przez dar chrztu świętego.
KODEKS PRAWA KANONICZNEGO
(1983)
Kan. 1183, § 2 Ordynariusz miejsca może zezwolić na pogrzeb kościelny dzieci, których rodzice mieli zamiar je ochrzcić, a jednak zmarły przed chrztem.
MIĘDZYNARODOWA KOMISJA TEOLOGICZNA,
NADZIEJA ZBAWIENIA DLA DZIECI, KTÓRE UMIERAJĄ BEZ CHRZTU
(19.I.2007)
[wyjątki]
Punkt 3. Teoria otchłani, do której przez wiele wieków odwoływał się Kościół, by pokazać los dzieci, które umierają bez chrztu, nie znajduje żadnej bezpośredniej podstawy w Objawieniu (…).
Punkt 5. (…) uwzględniając zasadę: Lex orandi lex credendi, wspólnota chrześcijańska stwierdza, że w liturgii nie ma żadnego odniesienia do otchłani. Rzeczywiście, w liturgii jest święto Świętych Młodzianków, którzy są czczeni jako męczennicy, mimo że nie byli ochrzczeni, ponieważ zostali zabici „dla Chrystusa”3. Dokonał się ponadto ważny rozwój liturgiczny przez wprowadzenie pogrzebu dzieci zmarłych bez chrztu. Nie modlimy się za potępionych. Mszał rzymski z 1970 r. wprowadził Mszę żałobną dla nieochrzczonych dzieci, których rodzice mieliby pragnienie przedstawienia ich do chrztu. Kościół powierza miłosierdziu Bożemu te dzieci, które umierają bez chrztu. W Instrukcji o chrzcie dzieci z 1980 r. Kongregacja Nauki Wiary potwierdziła, że „jeśli chodzi o dzieci zmarłe bez chrztu, to Kościół może tylko powierzać je miłosierdziu Bożemu, jak czyni w przeznaczonym dla nich obrzędzie chrztu”4. (...)
Punkt 79. Trzeba jasno powiedzieć, że Kościół nie ma pewnego poznania odnośnie do zbawienia dzieci, które umierają bez chrztu. Zna i czci chwałę Świętych Młodzianków, ale los dzieci nieochrzczonych nie został nam objawiony, i Kościół naucza i ocenia tylko w odniesieniu do tego, co zostało objawione. Jednakże to, co wiemy o Bogu, Chrystusie i Kościele, dostarcza nam racji do żywienia nadziei na ich zbawienie, jak teraz zostanie wyjaśnione.
Punkt 82. b) Bóg nie domaga się od nas rzeczy niemożliwych108. Ponadto moc Boża nie ogranicza się do sakramentów: „Bóg nie związał swojej mocy z sakramentami, tak by bez sakramentów nie mógł udzielić skutku sakramentów” („Deus virtutem suam non alligavit sacramentis quin possit sine sacramentis effectum sacramentorum conferre”)109. Bóg może więc udzielić łaski chrztu bez udzielenia tego sakramentu – ten fakt powinien być uwzględniany szczególnie wtedy, gdy udzielenie chrztu okazałoby się niemożliwe. Konieczność sakramentu nie jest absolutna. Tym, co jest absolutne, jest konieczność dla ludzkości „sakramentu pierwotnego” (Ursakrament), którym jest sam Chrystus. Wszelkie zbawienie przychodzi do nas od Niego, a więc w jakiś sposób za pośrednictwem Kościoła110.
Punkt 100. Przed Soborem Watykańskim II w Kościele katolickim nie było obrzędu pogrzebowego dla dzieci nieochrzczonych, które były grzebane w ziemi niepoświęconej. Nie było również obrzędu pogrzebowego dla dzieci ochrzczonych, ale w ich przypadku była celebrowana Msza święta o aniołach i miały oczywiście zapewniony pochówek chrześcijański. Dzięki reformie liturgicznej po Soborze Watykańskim II, Mszał Rzymski zawiera teraz Mszę pogrzebową dla dzieci, które umierają bez chrztu, a w Ordo exsequiarum znajdują się specjalne modlitwy dla takiego przypadku. Mimo że w obydwu przypadkach ton modlitw jest wyraźnie naznaczony wielką ostrożnością, to dzisiaj faktycznie Kościół wyraża liturgicznie nadzieję miłosierdzia Bożego, którego miłującej trosce zostaje powierzone dziecko. Modlitwa liturgiczna odzwierciedla, a równocześnie formuje sensus fidei Kościoła łacińskiego w odniesieniu do losu dzieci, które umierają bez chrztu: Lex orandi, lex credendi. Jest znaczące, że w greckim Kościele prawosławnym jest przewidziany jeden obrzęd dla dzieci, ochrzczonych bądź nie, oraz Kościół modli się za wszystkie zmarłe dzieci,aby mogły być przyjęte na łono Abrahama, gdzie nie ma bólu ani lęku, ale jest tylko życie wieczne.
Punkt 102. Czy w nadziei, którą żywi Kościół w stosunku do całej ludzkości i którą pragnie na nowo głosić dzisiejszemu światu, istnieje nadzieja zbawienia dzieci, które umierają bez chrztu? (…) Podejmując refleksję w ramach jedynej Tradycji wiary, która łączy Kościół we wszystkich epokach, i powierzając się całkowicie przewodnictwu Ducha Świętego, który zgodnie z obietnicą Chrystusa prowadzi Jego uczniów „do całej prawdy” (J 16,13), staraliśmy się czytać znaki czasu i interpretować je w świetle Ewangelii. Dochodzimy do wniosku, że liczne czynniki (...) dostarczają poważnych racji teologicznych i liturgicznych, by mieć nadzieję, że dzieci, które umierają bez chrztu, zostaną zbawione i będą cieszyć się oglądaniem uszczęśliwiającym. Podkreślamy, iż chodzi tutaj o racje nadziei w modlitwie, a nie o elementy pewności. Jest wiele rzeczy, które po prostu nie zostały nam objawione (por. J 16,12). Wierzymy i pokładamy nadzieję w miłosiernym i miłującym Bogu, który został nam objawiony w Chrystusie, a Duch Święty skłania nas do wdzięcznej modlitwy i nieustannej radości (por. 1Tes 5,18).
OTO PRZYPISY DO PRZYTOCZONYCH TU WYJĄTKÓW Z DOKUMENTU "NADZIEJA ZBAWIENIA..."
(NUMERACJA ORYGINALNA):
3. „Betlejem, nie smuć się, ale bądź dobrej myśli z powodu zabicia świętych dzieci, ponieważ one, jako ofiara doskonała, zostały złożone w ofierze Chrystusowi Panu; dla Niego ofiarowane, z Nim będą królować” (Exapostilarion z jutrzni [Orthros] w liturgii bizantyńskiej z 29 grudnia [wspomnienie świętych dzieci zabitych przez Heroda], w: Anthologion di tutto l'anno, t. 1, Roma 1999, 1.199).
4. Kongregacja Nauki Wiary, instr. Pastoralis actio, 13, AAS 72 (1980) s. 1144. 108 Por. Augustyn, De natura et gratia 43, 50: PL 44,271.
109. Tomasz z Akwinu, Summa Theologiae III, q. 64, a. 7; por. III, q. 64, a. 3; III, q. 66, a. 6; III, q. 68, a. 2.
110. Por. ponadto punkty 3.4 i 3.5. [pełny dokument dostępny poniżej w pdf]
Wspomniana w przytoczonym powyżej dokumencie zasada
Lex orandi — Lex credendi (łac. norma modlitwy normą wiary)
jest starożytną chrześcijańską maksymą, wyrażająca przekonanie,
że refleksja teologiczna wyraża się i jest normowana przez treści modlitwy liturgicznej Kościoła.
Prawowierność wyznania wiary jest korygowana przez odniesienie do tego, jak się modli,
w co wierzy Kościół w swoich modlitwach.
Maksyma ta jest uproszczoną wersją sentencji Legem credendi lex statuat supplicandi
(łac. o prawie wiary niech stanowi prawo modlitwy błagalnej),
zapisanej przez św. Prospera z Akwitanii (ok. 390 — ok. 465).
Zasada wyrażona w maksymie wynika z historycznego faktu,
że sprawowanie liturgii Kościoła, będącej szczególnym miejscem działania Ducha Świętego (por. 1 Kor 12,3),
było uprzednim wobec powstania Biblii i ukształtowania się jej kanonu
oraz formuł wiary zwanych po łacinie Credo.
Zachęcam do zapoznania się z całym dokumentem.
Pełną wersją przeczytasz, klikając poniżej w brązowy odnośnik:
[PDF, 604 KB]
INSTRUKCJE BISKUPÓW
W SPRAWIE POGRZEBU DZIECI ZMARŁYCH PRZED URODZENIEM
Po wejściu w życie nowelizacji prawa świeckiego
(więcej przeczytasz o tym na sąsiedniej podstronie)
wielu biskupów wydało instrukcje o postępowaniu
w związku z pogrzebem dziecka zmarłego przed urodzeniem.
Jednym z takich dokumentów jest poniższy dekret biskupa elbląskiego.
POGRZEB DZIECKA,
KTÓRE ZMARŁO PRZED URODZENIEM LUB KRÓTKO PO PORODZIE
[WSKAZANIA I DEKRET BISKUPA ELBLĄSKIEGO, 4 MARCA 2017]
1. Życie ludzkie posiada wielką wartość1. Także życie nienarodzonego. Jest ono darem Boga dla innych. Życie osoby ludzkiej rozpoczyna się z chwilą jej poczęcia.
2. Rodzice boleśnie przeżywają utratę swego dziecka gdy rodzi się martwe lub umiera zaraz po urodzeniu. Trauma jest tak wielka, że najczęściej wymaga fachowej, psychologicznej pomocy i grupy wsparcia. Potrzebna jest również pomoc i wieloetapowa opieka duszpasterska.
3. Rodzice mają prawo do nadania imienia dziecku, które rodzi się martwe. Mają też prawo do pogrzebu takiego dziecka.
4. Zmieniły się przepisy prawa polskiego. Zezwalają one rodzicom na rejestrację urodzin i śmierci dziecka. Kartę dla celów pochówku wystawia szpital i na tej podstawie USC sporządza odpis aktu urodzenia z adnotacją, że dziecko urodziło się martwe. Wówczas, ciało zmarłego dziecka odbiera ze szpitala firma pogrzebowa2.
5. Dzieci rodzące się jako martwe lub zmarłe krótko po narodzeniu, posiadają prawo do pełnego pogrzebu. Niedopuszczalna jest praktyka skróconej wersji pogrzebu do tzw. „pokropku”. Duszpasterze nie mają podstawy, aby odmawiać pogrzebu w powyższych sytuacjach.
6. Prawo kanoniczne przewiduje pogrzeb dziecka nieochrzczonego [Kodeks Prawa Kanonicznego, kan. 1183 § 2]. Wieczny los dziecka, Kościół wraz z rodzicami powierza z ufnością Bogu, dobremu Stwórcy i miłosiernemu Zbawcy. Modlitwa Kościoła jest pełna nadziei, gdyż Stwórca nie chce utracić żadnego ze swych stworzeń i pragnie, aby wszyscy byli zbawieni [1 Tm 2, 4].
Teksty Mszy św. znajdziemy w Mszale [Mszał, s. 241’’]. Dalsze części liturgii podają Obrzędy pogrzebu, wyd. II uzupełnione 2010, rozdz. VII [pogrzeb przewiduje trzy tzw. stacje: w domu, kościele i na cmentarzu].
Nabożeństwo pogrzebowe nie posiada w tym przypadku charakteru pokutnego [dlatego kapłan używa szat koloru białego]. W modlitwie eucharystycznej we wspomnieniu za zmarłych nie wymienia się imienia dziecka, ponieważ ta modlitwa dotyczy ochrzczonych. Wieczny los dziecka wraz ze wspomnieniem imienia, należy powierzyć dobroci Boga w wezwaniu modlitwy wiernych [np. Módlmy się za zmarłego NN., aby Pan Bóg, w swej dobroci dał mu radość i wieczne szczęście ze zbawionymi].
7. Zdarza się również, że wkrótce po porodzie i po chrzcie [zazwyczaj udzielonym w szpitalu] dziecko umiera. W Mszale oraz Obrzędach pogrzebu, odnajdujemy na tę okoliczność formularz Mszy św. i pogrzebu dziecka ochrzczonego [Mszał, s. 239’’]. Dziecko poprzez sakrament chrztu zostało włączone w zbawczą tajemnicę Chrystusa i w Jego Ciało, czyli Kościół. Z chwilą śmierci, wolne od jakiejkolwiek osobistej winy, weszło do wspólnoty zbawionych. Ból utraty wiąże się tu z pewnością, którą daje wiara, że dziecko cieszy się oglądaniem Boga.
8. Duszpasterze mają okazać szczególną delikatność i powściągliwość. Nie powinni w żaden sposób sugerować potrzeby składania ofiary pieniężnej przy okazji pogrzebu dziecka. Najlepszym rozwiązaniem jest w tym przypadku pełna rezygnacją z jej przyjęcia. Rodzice i rodzina zostali bowiem dotknięci wielkim cierpieniem, co wyraża się ich szczególną wrażliwością. Muszą załatwić wiele formalności, pokonać trudne procedury. Często znajdują się w tak trudnej sytuacji życiowej po raz pierwszy. Należy to rozumieć i uszanować.
9. Fakt pogrzebu dziecka powinien zostać odnotowany w parafialnej księdze zmarłych.
10. Od kilku lat obchodzony jest „Dzień Dziecka Utraconego” [15 października]. Duszpasterze powinni informować i przypominać o tym dniu. W nauczaniu niedzielnym należy wskazywać na możliwość urządzania pogrzebu dzieciom zmarłym przed urodzeniem lub krótko po porodzie.
11. W wielu miastach kilka razy w roku dokonuje się pogrzebu ciał i szczątków dzieci, których rodzice nie odebrali ze szpitala. Zostają one wówczas pochowane w specjalnej kwaterze cmentarza, także z obrzędem religijnym.
12. Byłoby dobrze, gdyby stowarzyszenia organizowały grupy wsparcia i dłuższy okres psychologicznej pomocy dla rodziców po utracie dziecka. Grupy tego typu, mogłyby istnieć przy parafiach.
Niniejszym, biorąc pod uwagę godność dziecka zmarłego w łonie matki, albo wkrótce po urodzeniu, zobowiązuję duszpasterzy diecezji elbląskiej do organizowania pełnego pogrzebu dzieci utraconych w powyższych okolicznościach [kan. 1176 KPK].
+Jacek Jezierski – biskup elbląski.
[1] Biskup elbląski Jan Styrna wydał [24 lutego 2014] Instrukcję w sprawie pogrzebu dzieci zmarłych przed urodzeniem. Podobne instrukcje wydały wcześniej: diecezja łomżyńska [2011], radomska [2011] i ełcka [2013].
[2] Spraw pogrzebu dotyczy rozporządzenie Ministra Zdrowia z dn. 7 grudnia 2001 [Dz. U. nr 153, poz. 1783]. Dnia 21 grudnia 2006 Minister Zdrowia wydał nowe rozporządzenie w sprawie postępowania ze zwłokami i szczątkami ludzkimi [Dz. U. z 2007 r. nr 1, poz. 10]. Mocą tego rozporządzenia, ciała dzieci martwo urodzonych, bez względu na czas trwania ciąży, zostały uznane jako zwłoki ludzkie.
OBRZĘDY POGRZEBU DZIECKA NIEOCHRZCZONEGO
dk Jacek Jan Pawłowicz
ZBAWNIENIE DZIECI NIENARODZONYCH.
ŚWIADOMOŚĆ WSPÓŁCZESNEGO KOŚCIOŁA
„Homo Dei” nr 1/2011, s. 57-65
[kliknij TUTAJ]
Przypominam, że strona Dormitorium
nie reprezentuje wydawcy ani dystrybutora aktów prawa świeckiego bądź kościelnego.
Elektroniczna wersja zamieszczanych dokumentów
jest jedynie materiałem informacyjnym i pomocniczym.
Administratorka.