"Skreślono z mapy Wołyń, Lwów i Wilno...
Została pamięć, która żyje z nami...!
I cóż nam począć z pamięcią bezsilną,
Z naszą tęsknotą i próżnymi łzami?"
(Feliks Konarski, "Pamięć", fragm.)
Według ustaleń badaczy polskich w latach 1939–1947 na terenie województwa wołyńskiego zginęło ok. 60 tys. Polaków. Tylko 5 procent z nich (ok. 3 tysiące osób) miało religijny pogrzeb. Część pomordowanych nie była w ogóle pochowana. Ciał nie opłakano, nie pożegnano. Na ok. 2 tys. miejsc ludobójstwa (wiele tysięcy dołów śmierci) odnaleźć można na Ukrainie zaledwie ok. 200 upamiętnień, przeważnie nadzwyczaj skromnych (są to dane sprzed agresji rosyjskiej na Ukrainę w r. 2022).
Rzeź wołyńska jest w Dormitorium uwzględniona, ponieważ w Lublinie od kilku lat trwają starania, aby na terenie jednego z opisywanych w witrynie cmentarzy powstała symboliczna mogiła wołyńska, na wzór istniejącej już tutaj symbolicznej mogiły katyńskiej. Sprawa ta na pewno będzie opisana na niniejszej podstronie.
Polecam artykuł pt. "Pamięć o Wołyniu i Małopolsce Wschodniej" autorstwa dr. Leona Popka, prezesa Towarzystwa Przyjaciół Krzemieńca i Ziemi Wołyńsko-Podolskiej w Lublinie, pracownika Biura Poszukiwań i Identyfikacji IPN, opiekuna polskich miejsc pamięci na Wołyniu. Artykuł zamieszczony jest w Biuletynie IPN nr 4 (137), kwiecień 2017, s. 35-43 - kliknij TUTAJ lub TUTAJ.
Polecam również wstrząsającą prelekcję Pana doktora pt. "Polska i Ukraina. Walka o pamięć i krzyże", wygłoszoną w ramach konferencji "Prawda a historia - Polska wobec wschodnich sąsiadów", która odbyła się w murach Akademii Kultury Społecznej i Medialnej w Toruniu w dniu 16. listopada 2021 r. - kliknij TUTAJ.
W lesie rzędy krzyży wstęgami ubrane
Cmentarze w Rymaczach, Przebrażu,
Zasmykach
Tu spoczywają żołnierze
27 Dywizji Wołyńskiej Piechoty AK
Obrońcy mordowanych dzieci
Znicz zapalam, zaduma
Ile mogił bez krzyża?
Świat zapomniał o nich
Prawda wciąż skrywana
Wstyd za czterdziesty trzeci,
nieczyste sumienie?
Pojednania chcemy, nie tylko w Ustawie
W sercach, przebaczenia
Powinnością naszą pamięć o tych
co odeszli
Prochy – relikwią narodu
Krzyże na Wołyń zaniesiemy
Wołyń, lipiec 2004 r.
(Irena Ciesielska-Piech, "Poległym"
z tomu: "Nostalgia kresowa",
Lublin 2009)